Inleiding

Het aantal mobiele abonnees in de markt stagneert, terwijl het aandeel MVNO-klanten fors stijgt. In 2006 bedroeg de groei van MVNO-klanten 7,3 procent tot 2,69 miljoen klanten in Nederland ([Tele06]). Ook lijkt de mate waarin potentiële klanten in groepen verdeeld kunnen worden (segmentatie) nog lang niet uitgeput. Recent is FC Groningen bijvoorbeeld als voetbalclub mobiele diensten gaan leveren onder de naam FC Groningen mobiel. FC Groningen fans kunnen een abonnement afsluiten waarmee zij kunnen bellen, mobiel internetten en berichten kunnen uitwisselen. De fans kunnen elkaar binnen en buiten het stadion onderling gratis bellen, krijgen gratis sms goal alerts en een gratis FC Groningen mobiele browser.

MVNO’s kenmerken zich door de potentiële klanten binnen de mobiele-telecommarkt in hoge mate te segmenteren. MVNO’s moeten een marktaandeel verwerven of behouden in een vrijwel verzadigde markt door zich te onderscheiden van andere concurrerende dienstverleners in de markt. Zij doen dit door zich niet alleen te onderscheiden op prijs, maar ook op specifieke diensten van belang voor hun doelgroep, hun plaats in de markt en product of promotie.

Een Mobile Network Operator (MNO) is een mobiele operator die capaciteit op zijn netwerk via een wholesale-contract aanbiedt aan een andere marktpartij. Buiten het direct verkopen van abonnementen aan particulieren en bedrijven, verkopen de MNO’s ook netwerkcapaciteit aan bedrijven die deze weer doorverkopen aan hun klanten. Deze MVNO’s profiteren op hun beurt weer van de schaalvoordelen. MNO’s in Nederland zijn KPN, Vodafone en T-Mobile. Voor een MNO kan het voordelen opleveren om MVNO’s toe te laten op het netwerk. Een MNO heeft immers te maken met hoge investeringskosten voor mobiele frequenties en netwerkapparatuur. Een hogere bezettingsgraad van het netwerk door het verkopen van capaciteit aan een MVNO of MNVE (Mobile Virtual Network Enabler) levert een hogere omzet en kortere terugverdientijd van investeringen op.

Sommige MNO’s hebben het MVNO-fenomeen geaccepteerd als een nieuwe en stabiele inkomstenbron, maar aan de andere kant zijn er ook MNO’s die MVNO’s zien als kannibalisatie van hun eigen klantenbestand, waardoor ze vooralsnog een beperkt aantal wholesale-contracten met MVNO’s hebben afgesloten. In Nederland heeft KPN als MNO vele relaties met MVNO’s, terwijl T-Mobile en Vodafone nauwelijks MVNO-relaties hebben.

In dit artikel beschrijven we marktgegevens en voorbeelden van de wereldwijde MVNO-situatie gebaseerd op ervaringen uit onze adviespraktijk. Dit artikel begint met het beantwoorden van de vraag wat een MVNO is en gaat daarna in op de verschillende succescriteria, de risico’s en de maatregelen die getroffen kunnen worden om valkuilen in het opzetten van een MVNO-businessmodel te voorkomen. Wij zullen ingaan op bepalende succesfactoren en kansen voor bestaande en nieuwe MVNO’s en de onderliggende MNO’s.

Wat zijn MVNO’s?

MVNO’s zijn onafhankelijke leveranciers van mobiele diensten aan een gesegmenteerde groep van klanten die een verschillende mate van affiniteit met het merk hebben. Het verschil tussen een MNO en een MVNO is dat een MVNO niet over een eigen netwerkinfrastructuur beschikt, maar zich beperkt tot business-supportsystemen zoals billing, customer care, prepaid IN-platformen en content leverende mechanismen.

Een MVNO behoudt de relatie met een specifieke doelgroep maar gebruikt het telecomnetwerk en de opgekochte licenties van de MNO op basis van een vastgelegd contract.

Naarmate steeds meer MVNO’s in de markt komen, ontstaat ruimte voor marktpartijen die zich positioneren tussen de MNO en de MVNO’s. Deze operators worden MVNE genoemd. Een MVNE is een bedrijf dat een overeenkomst afsluit met een MNO en de overeengekomen diensten gekoppeld aan systemen en processen als een compleet MVNO-pakket in de markt zet. MVNE’s verlagen zo de grens voor partijen om de markt van de mobiele telefonie binnen te treden en zorgen voor de noodzakelijke schaalvoordelen en expertise om MVNO’s te ondersteunen.

Een overzicht van de waardeketen en de verschillende rolmodellen is weergegeven in figuur 1.

Figuur 1. MVNO-waardeketen ([KPMG06]).

In figuur 1 komen verschillende MVNO-vormen naar voren. Hieronder is aangegeven wat deze vormen inhouden.

Brand-stamping

De diensten worden verleend gebaseerd op de systemen van de MNO of van de MVNE, en de MVNO zelf ‘stempelt slechts’ het eigen merk op het eindproduct. Dit type MVNO’s levert voornamelijk de diensten prepaid bellen en sms’en. Albert Heijn Mobiel (AH Mobiel) en Hema Mobiel zijn voorbeelden van MVNO’s in deze categorie.

Co-hosting, ‘light or intermediate MVNO’

In dit model heeft de MVNO een aantal eigen systemen of systemen van de MVNE, zoals een billingplatform, om zo minder afhankelijk te zijn van de MNO en meer inzicht in het klantgedrag te verkrijgen. De meeste MVNO’s in Nederland vallen in deze categorie; voorbeelden zijn Erdee Mobiel, Call4Care, Lebara, Esprit, Chippie en Multikabel.

Geïntegreerde MVNO, ‘full MVNO’

In dit model beheert de MVNO alle systemen behalve de netwerkdiensten. Dit model biedt de MVNO de meeste flexibiliteit om gepersonaliseerde klantendiensten zoals nummering, intelligente routeringsalgoritmen en dienstenbundels aan te bieden, onafhankelijk van de MNO. MVNE Aspider Solutions en MVNO Debitel vallen binnen deze categorie.

Een MVNO moet een afweging maken tussen investeringskosten voor business-supportsystemen en de flexibiliteit van het hebben van eigen systemen. Figuur 2 illustreert dat er verschillende mogelijkheden zijn om je als MVNO te positioneren. Hoe meer geïntegreerd een MVNO is, hoe hoger de investering.

Figuur 2. MVNO-businessmodellen.

Overzicht van de MVNO-markt

Virgin Mobile startte in 1999 in het Verenigd Koninkrijk als eerste MVNO ter wereld. De eerste MVNO in Nederland was Debitel. Inmiddels zijn er ongeveer vijftig MVNO’s in Nederland actief, variërend van groothandels als Albert Heijn Mobiel en Hema Mobiel tot operators voor een specifieke doelgroep als supporters van FC Groningen en lezers van het Reformatorisch Dagblad (Erdee Mobiel).

Tussen september 2006 en maart 2007 groeide het aantal MVNO-klanten met driehonderdduizend ([Tele06]). Deze klanten kwamen niet alleen van de bestaande MNO’s en concurrerende MVNO’s, maar waren ook mensen die voorheen niet mobiel belden. De gehele Nederlandse MVNO-markt groeide van maart 2005 tot maart 2006 met 15 procent: van een kleine 2,2 miljoen simkaarten tot 2,5 miljoen. Ook het aandeel van de MVNO’s ten opzichte van de gehele markt steeg, en wel van 13 procent tot 14,8 procent ([Tele06]).

Als wij naar het marktaandeel van MVNO’s in buitenlandse markten kijken, dan leidt de Deense markt, waar twintig procent van de mobiele klanten een MVNO gebruikt. In het Verenigd Koninkrijk heeft Virgin Mobile alleen al een marktaandeel van acht procent. MVNO’s zijn in zowel de Verenigde Staten als Australië in opkomst. Tegelijkertijd raakt de mobiele markt in veel landen verzadigd. De vraag is dan ook in hoeverre een MVNO zich uniek kan plaatsen in een verzadigde mobiele-communicatiemarkt en wat de kritieke massa is om succesvol te zijn als MVNO.

Verdere segmentatie in een verzadigde markt

MVNO’s zullen de klant in hoge mate centraal moeten stellen. Omdat de onderliggende waarde van een MVNO een gesegmenteerde klantbenadering is, is het van groot belang dat MVNO’s over goede en grondige kennis van de tot hun doelgroep behorende klanten beschikken en inzicht in hun situatie en gedrag hebben om goede marketing en verkoop mogelijk te maken.

Als we de mobiele operators vergelijken met de producenten van consumentenproducten in de fast moving consumer goods (FMCG)-sector, dan hebben deze bedrijven voor één product ook een enorm portfolio. Een product als shampoo wordt in de FMCG-sector bijvoorbeeld veel verder gesegmenteerd dan de segmentatie die tot op heden verkrijgbaar is van de MNO’s. Een overzicht van de MNO-abonnementen laat zien dat er onderscheid wordt gemaakt tussen de verschillende netwerkdiensten (prepaid, postpaid, breedband, etc.), het aantal telefoongesprekken en sms-berichten binnen de bundel en de lengte van het getekende contract. Verder worden de doelgroepen verdeeld in privé en zakelijk. MVNO’s kunnen zich onderscheiden van de MNO’s door niet alleen begrijpelijker en goedkopere prijsplannen te introduceren, maar ook door een verdere segmentatie van potentiële klanten te creëren en deze meer persoonlijk te bedienen. Een aantal voorbeelden van huidige segmentaties zijn:

Zakelijke markt

Deze markt wordt in Nederland voornamelijk door MVNO Versatel verzorgd. Hoewel deze optie niet verder in dit artikel wordt beschreven, zouden grote mobiele zakelijke klanten zoals banken, energieleveranciers en ICT-bedrijven in de toekomst een MVNO op kunnen zetten voor eigen personeel en mogelijk ook voor hun klanten.

Allochtone markt

Er zijn virtuele operators die zich richten op een bepaalde groep allochtonen zoals Lebara Mobiel en Ay Yildiz voor de Turkse gemeenschap. Met Ay Yildiz kunnen klanten zonder contract of vast abonnement bijvoorbeeld goedkoper naar Turkije bellen dan naar nummers in Nederland.

Jongerenmarkt

Een aantal MVNO’s richt zich specifiek op de jongerenmarkt. Voorbeelden hiervan zijn Disney Mobile en Kajeet die met heel duidelijke prijsplannen en overzichtelijke controlemaatregelen de familiemarkt bedienen. Zo biedt Kajeet in de Verenigde Staten een prijsplan van $ 0,10 per minuut aan zonder abonnement of contract. De ouders kunnen onder andere bepalen wanneer de telefoon gebruikt kan worden, wie naar de mobiele telefoon kan bellen en berichten kan sturen; de operator geeft transparante overzichten over het aantal telefoongesprekken, sms-berichten, downloads, spelletjes en andere gebruikte diensten.

Affiliatie

Het aantal MVNO’s dat opgezet kan worden als een uitbreiding van een bestaande merknaam en diensten is oneindig. Buiten voorbeelden zoals FC Groningen mobiel en Erdee Mobiel (religieuze affiliatie), zijn diverse mode- en designbedrijven zoals Prada, Gucci en Armani nu ook bezig met het ontwikkelen van mobiele telefoons als een verlengstuk van onze lifestyle.

Binnen elke segmentatie of doelgroep kan een MVNO zich onderscheiden in de volgende categorieën (geo-marketing):

• Prijs is een zeer belangrijke variabele die de vorm van aankoopprijs, abonnement en betaling voor speciale diensten kan aannemen. De meeste MVNO’s concurreren tot op heden nog alleen op prijs. Omdat de mobiele operators nog vrij gecompliceerde en onduidelijke tarieven en voorwaarden hanteren, zal een MVNO niet alleen goedkoper en eenvoudiger moeten opereren, maar ook het juiste moment moeten kiezen om zijn tarieven aan te passen. Een voorbeeld van het aanbieden van eenvoudiger tarieven is RaboMobiel die € 0,05 per minuut zonder bundel aanbiedt. Lebara en Ay Yildiz bieden mobiel bellen naar het buitenland aan voor een lager tarief dan bellen naar de buren (€ 0,35 per minuut).
• Bij plaats gaat het om de distributie. Een potentiële MVNO-klant moet eenvoudig toegang hebben tot de mobiele diensten en daarnaast moet het distributieproces efficiënt verlopen. Uiteraard kunnen de mobiele diensten van MVNO’s online besteld worden. Omdat extra gemak ook potentiële klanten kan werven, sluiten MVNO’s distributiecontracten af met niet alleen telecomverkooppunten maar ook met drogisten en supermarkten waar potentiële klanten gemakkelijk een simkaart of beltegoed moeten kunnen kopen.
• Het product is een verzameling van diensten die aan een MVNO aangeboden kunnen worden om in behoeften van zijn klanten te voorzien en is vaak gebonden aan een merknaam (RaboMobiel, Debitel One). De producten die een MVNO kan aanbieden, zijn veelal afhankelijk van de onderliggende MNO. Om zich daadwerkelijk te onderscheiden van MNO’s zullen MVNO’s van brand-stamping naar een geïntegreerd MVNO-businessmodel gaan. Hierdoor krijgt een MVNO meer controle over de geleverde producten en kan hij gepersonaliseerde klantendiensten zoals nummering, dienstenbundels en mobiele toestellen aanbieden.
• Bij promotie draait het vooral om klantenbinding (AH, Hema, Erdee Mobiel, Tommy) en het doen van een specifiek aanbod om de mobiele diensten onder de aandacht van de klanten te brengen. Voorbeelden hiervan zijn onder andere: voor elk inkomend gesprek een klein beltegoed, sms-gerichte promoties, € 5 extra beltegoed bij opwaarderen en goedkoper bellen naar het buitenland dan in het binnenland.

Uiteindelijk is voor MVNO’s differentiatie op meerdere P’s noodzakelijk, waarbij men zich dus richt op een nichemarkt. Een strategie gebaseerd op alleen prijs geeft een MVNO weinig duurzaam voordeel ([KPMG06]).

MVNO-succescriteria

Een aantal grote merken heeft ervaren dat de MVNO-markt een moeilijke markt kan zijn om daar succesvol in te zijn. Over recente teleurstellingen zoals ESPN mobile is veel gepubliceerd. Amp’d mobile, een populaire Amerikaanse MVNO die in 2006 startte en mobiele content leverde aan mannen van 18 tot 25 jaar, is na opvallende tv-spots en $ 360 miljoen aan investeringen in juni 2007 failliet gegaan. Na bijna een jaar heeft EasyMobile vorig jaar ook haar mobiele telefoondiensten in Nederland gestaakt vanwege het tegenvallende aantal klanten. Op MNO-niveau hebben de Amerikaanse bedrijven Verizon Wireless en Cingular hun telefoons uit de markt genomen die geconcentreerd waren op het jeugdsegment.

Daarentegen illustreren succesvolle MVNO’s dat er wel degelijk kansen zijn om een kritische klantenmassa te verwerven en te behouden. De MNO’s moeten zich namelijk naar de massa richten om hun investeringen terug te verdienen met als resultaat dat hun klantrelatie niet persoonlijk genoeg is en de tarieven niet specifiek gericht zijn op bepaalde doelgroepen. De MNO’s denken en ontwikkelen producten historisch vanuit een netwerkperspectief en niet vanuit het klantperspectief.

Maar waar moet een MVNO aan voldoen om succesvol te zijn? In figuur 3 worden de belangrijkste strategische overwegingen weergegeven die daarna verder worden uitgewerkt.

Figuur 3. Strategische afwegingen voor MVNO’s ([KPMG06]).

Businessmodel en propositie

Omdat de klant een MVNO als een mobiele operator ziet, blijft prijs een belangrijke variabele om naar een MVNO over te stappen en bij een MVNO te blijven. Met goedkopere en eenvoudige tarieven en de juiste promoties voor soortgelijke diensten, kan de prijs een doorslaggevende factor zijn voor de klant. Maar behalve ten aanzien van prijs zal een succesvolle MVNO zich ook op andere gebieden moeten differentiëren om klanten te behouden en gebruik te stimuleren. Een MVNO kan producten sneller aanpassen zodat de klant alleen betaalt voor wat hij gebruikt. Hierbij is het wel van belang dat de MVNO een model weet te handhaven waarin de verwachte marges kunnen worden gerealiseerd en alle verschillende gebruiksscenario’s zijn uitgewerkt.

Financiering

Een MVNO die een eigen connectie wil opzetten met een MNO moet aanzienlijk meer investeren als een MVNO die gebruikmaakt van een MVNE-tussenpartij zoals Aspider Solutions. Hetzelfde geldt voor de ondersteunende IT-systemen. ESPN mobile had bijvoorbeeld een volledige IT-organisatie om systemen te implementeren, wijzigen en behouden. Een MVNO zoals Lebara die gebruikmaakt van door een MVNE ontwikkelde netwerkinterfaces, call en order processing en billingsystemen, minimaliseert deze kosten. Hoe onafhankelijker een MVNO wil zijn, des te forser zijn de investeringsverplichtingen.

Mobile Network Operator (MNO)

De MVNO is afhankelijk van de MNO. Die afhankelijkheid bepaalt niet alleen welke producten en diensten een MVNO kan aanbieden, maar ook de kostenstructuur. Een MNO moet ook strategisch achter een MVNO staan, zodat van de MNO niet alleen medewerking verwacht kan worden, maar ook de benodigde aandacht voor ondersteunende systemen en interfaces.

Technologie

De technologiestrategie voor een MVNO kan worden onderverdeeld in netwerktechnologie enerzijds en ondersteunende IT-systemen zoals CRM en facturering anderzijds.

Netwerktechnologie

MVNO’s die onafhankelijker willen worden van de MNO’s en zich willen differentiëren, kunnen toegevoegde-waardediensten aanbieden door middel van investeringen in een eigen IN-platform (Intelligent Network dat vooral voor prepaid diensten gebruikt wordt) of andere netwerkelementen. Minder afhankelijkheid van de MNO betekent grotere investeringen en onderhoudskosten voor de MVNO, waarvoor duidelijke business cases geëvalueerd moeten worden.

IT-systemen

De CRM- en billingsystemen van de MNO’s kunnen stukken complexer zijn dan die van MVNO’s, waardoor eerstgenoemde operators minder snel kunnen reageren op marktbewegingen en moeilijker tarieven, bundels en prijsplannen kunnen implementeren. Door middel van flexibele IT-systemen kunnen MVNO’s beter en sneller reageren op marktbewegingen en zich daardoor differentiëren van de MNO’s. Als MVNO’s zich willen onderscheiden van MNO’s door waardevolle diensten te leveren dan moet de noodzakelijke functionaliteit wel in de IT-systemen aanwezig zijn.

Affiniteit en merkbekendheid

Voorbeelden van specifieke en gesegmenteerde markten zijn de allochtone markt die wordt bediend door Lebara, de zakelijke markt door Versatel en kinderen door Disney mobile. Men kan zich een vrijwel ongelimiteerde verdere segmentatie voorstellen op basis van geloof, studenten, ouderen, sport en vele andere doelgroepen en organisaties.

Erdee Mobiel is de MVNO van het Reformatorisch Dagblad. Het Reformatorisch Dagblad gebruikt dit mobiele merk om lezers aan zich te binden. Er worden aanvullende diensten geboden die speciaal op de doelgroep gericht zijn zoals filters op de mobiele internettoegang en afscherming van premium nummers.

Uit onderzoek is gebleken dat door de affiliatie klanten de kwaliteit van de mobiele diensten minstens als even goed of zelfs als beter ervaren dan de kwaliteit van de onderliggende mobiele operator, terwijl de diensten over hetzelfde netwerk zijn geleverd ([KPMG06]).

Distributiekanalen

Volgens Patrick Meijer, Vice President Business Development en Managing Director van de Nederlandse MVNE Aspider Solutions, hebben de diverse MVNO’s verschillende kanalen om hun producten te verkopen. ‘Wat wij zien is dat bij iedere MVNO een bepaalde verkoopmethode dominant is, afhankelijk van de propositie, doelgroep en eigen kanalen. Het bestellen via internet zien wij wel steeds meer toenemen, met name door de ontwikkeling van betaalmogelijkheden zoals Ideal, wat wij integreren in een gehele oplossing voor onze MVNO-klanten.’

Hoewel er verschillende MVNO’s zijn zoals Kajeet in de Verenigde Staten, die hun eigen telefoon ontwikkelen, blijven de meeste MVNO’s afhankelijk van de development cycles van de grote mobiele-telefoonleveranciers zoals Nokia, Samsung en Motorola.

Eerder in dit artikel gaven wij enkele voorbeelden van MVNO’s zoals ESPN mobile en Amp’d die ondanks veel geld en opvallende advertenties binnen korte tijd gedwongen waren om te stoppen. Om hun businessmodellen rendabel te maken, werd uitgegaan van verwachtingen die achteraf te hooggespannen bleken te zijn. Het voor het eerste jaar verwachte aantal klanten van rond de 250.000 werd door de hogere prijs voor de premium diensten niet gehaald. Andere MVNO-businessmodellen kunnen wel succesvol zijn bij lagere aantallen. Deze MVNO’s worden vooral in de Nederlandse markt bijgestaan door een MVNE, waardoor de entry-barrier wordt verlaagd en de MVNO zich op de corebusiness van marketing en sales kan focussen.

MVNE’s kunnen als tussenpartij een aantrekkelijk businessmodel voor MVNO’s aanbieden, aldus Patrick Meijer. ‘Het voordeel van het businessmodel zoals wij dat hanteren is niet alleen het verlagen van de opstartkosten, maar ook het variabel maken van de operationele kosten. Bij voldoende volume leidt dit tot een zeer succesvol businessmodel voor alle partijen binnen de waardeketen (zowel de MNO, de MNVE als de MVNO). Daarmee zijn MVNO’s met boven de vijfduizend klanten vrijwel altijd winstgevend en zijn er huidige partijen die al break-even zijn met slechts duizend klanten.’

MVNO-specifieke risico’s en maatregelen

Een MVNO is binnen de eerder beschreven waardeketen afhankelijk van verschillende partijen. De mate van afhankelijkheid wordt bepaald door de relatie met een MNO of MVNE. De risico’s voor een MVNO worden in zekere mate bepaald door deze relaties. Maar de risico’s liggen niet alleen in het selecteren van de MNO of MNVE. Ook intern zal de business case gemaakt moeten worden. Wij hebben de risico’s hier onderverdeeld in de volgende categorieën: partnerselectie, het verwerven en behouden van kritische massa, en het implementeren van de juiste tarieven en diensten.

Partnerselectie

Hoewel een MVNO contracten kan hebben met meerdere MNO’s, blijft een MVNO geheel afhankelijk van de MNO’s voor wat betreft de prijzen en mobiele diensten die hij aan zijn klanten kan leveren. MVNO’s zijn in principe marketingbedrijven die veelal minder verstand van telecomnetwerken en ondersteunende businessprocessen en -systemen hebben. Een MVNO kan de afhankelijkheid van MNO’s verminderen door hoger in de eerder beschreven waardeketen te gaan zitten en directe interfaces met de operators te ontwikkelen. Omdat dit soort ontwikkelingen niet binnen de kerncompetentie van een MVNO ligt en grotere investeringen en risico’s met zich meebrengt, kan een betere oplossing zijn om van een MNVE gebruik te maken. MVNE’s hebben ondersteunende systemen en netwerkinterfaces met bijvoorbeeld KPN al gebouwd waardoor een MVNO hiervan kan profiteren.

Wanneer de ondersteunende systemen van een MNO of MVNE onvoldoende functionaliteit leveren, zou de MVNO kunnen overwegen om onafhankelijk contracten af te sluiten met leveranciers van prepaid platformen en CRM- en factureringssystemen. Kajeet, een MVNO in de Verenigde Staten gericht op de ‘tween market’ (8-11 jaar), heeft om deze redenen een prepaid platform van Telcordia geselecteerd. In dit prepaid platform wordt op verzoek van Kajeet specifieke functionaliteit ontwikkeld die als zeer belangrijk wordt beschouwd voor zijn doelgroep. Het prepaid platform wordt zodanig geconfigureerd dat ouders onder andere kunnen controleren wie hun kinderen kunnen bellen en wanneer de telefoons gebruikt kunnen worden ([Morg07]). MNO’s hebben veelal legacy systemen ontwikkeld die niet gebouwd zijn om meerdere merken te ondersteunen. Dit leidt tot een lage flexibiliteit, lange doorlooptijd en hoge kosten. Daarnaast worden dezelfde systemen gebruikt voor het bedienen van MNO’s eigen klanten en is er altijd een risico dat wijzigingen ten behoeve van de MVNO leiden tot problemen bij de eigen retailklanten van de MNO. Volgens Patrick Meijer zijn er twee oplossingen: ‘Of wij bouwen de gewenste functionaliteit en hiermee complexiteit in onze bovenliggende architectuur (BSS/OSS-omgeving), of wij koppelen eigen systemen aan de systemen van de mobiele operator, zoals een eigen IN/prepaid omgeving.’

Eén van de maatregelen die een MVNO kan implementeren om zekerheid over de controles binnen een MNO te garanderen, is om een rapport aan te vragen waaruit blijkt dat deze controles getest zijn. De laatste jaren zijn SAS 70-rapportages een manier geworden om een blik binnen de serviceorganisatie (in dit geval een MNO) te werpen.

Kritische massa en bestaansrecht

In concurrentie met de MNO’s bieden vele MVNO’s diensten aan zonder een- of tweejarige contracten. In Nederland bieden MVNO’s vaak zowel prepaid kaarten als postpaid abonnementen aan. In de Verenigde Staten bieden de meest succesvolle MVNO’s alleen prepaid diensten aan. Met de juiste affiniteit kan het aantal klanten in korte tijd sterk stijgen. Om deze klanten te behouden en tijdig te bedienen moet er voortdurend gekeken worden naar het gebruik van diensten en hoe de affiliatie verder geëxploiteerd kan worden ten behoeve van de MVNO. Ook zullen er voortdurend nieuwe diensten moeten worden ontwikkeld die specifiek gericht zijn op de doelgroep. Maar een marktsegment moet wel van een bepaalde omvang zijn om winstgevend te worden en de vaste kosten terug te verdienen. De toereikende omvang is verschillend voor de diverse businessmodellen die door de MVNO’s gehanteerd worden. Waar tegen de 200.000 klanten voor Apm’d mobile niet genoeg was om de business case te maken, is dat voor Albert Heijn met 160.000 klanten eind 2006 ([Tele06]) genoeg om de MVNO-activiteiten voort te zetten.

Het is daarom van groot belang om feitelijke antwoorden op de volgende vragen te verkrijgen zodat het gepresenteerde businessmodel geen onjuiste en persoonlijke ambities bezit:

• Wie zijn onze huidige en potentiële klanten die mobiele diensten zullen afnemen?
• Waar zullen onze klanten de mobiele producten kopen (internet, winkel)?
• Welke mobiele diensten zullen onze klanten kopen?
• Hoeveel mobiele diensten verwachten wij dat onze klanten gaan gebruiken?
• Hoe snel kunnen onze klanten overstappen op basis van bestaande contracten met operators?

Deze informatie kan door middel van marktonderzoek of interne bronnen verkregen worden. Omdat marktonderzoek slechts uit een steekproef bestaat, wordt de voorkeur gegeven aan het verkrijgen van deze informatie via interne bronnen en databases. Duidelijk moet zijn wat de kritische massa is voor de specifieke MVNO en hoe deze binnen de gesegmenteerde markt kan worden verworven.

Tarieven en diensten

In tegenstelling tot het businessmodel van de MNO’s wordt het MVNO-model gekenmerkt door relatief lage risico’s en relatief lage investeringskosten. Het MVNO-model kan zonder veel problemen van een klein aantal klanten naar een zeer groot aantal klanten uitgroeien. Wel is het van belang dat de te verstrekken diensten en tarieven volgens een duurzaam model geïmplementeerd worden en dat een MVNO de juiste aannames maakt en onduidelijkheden in de business case verklaart en/of corrigeert. Een MVNO is vrij in het vaststellen van eigen tarieven maar moet wel rekening houden met de volgende kostencomponenten:

• Operationele kosten: de kosten voor het operationeel in stand houden van de dienstverleningen. Hieronder vallen alle kosten die noodzakelijk zijn ter ondersteuning van de businessprocessen. Denk hierbij aan de kosten van het callcenter, de facturering en van alle handelingen die nodig zijn om klanten te activeren of nummerbehoud mogelijk te maken.
• Airtime price: de vergoeding voor het gebruik van de zendmasten van de operator (voor binnenkomende en uitgaande gesprekken) die vastgesteld wordt door de MNO.
• Switching fee: de vergoeding voor het gebruik van de switchingcapaciteit om gesprekken af te leveren op andere netwerken. Deze prijs wordt vastgesteld door de leverancier van de switch (MVNE of MNO).
• Interconnectie fee: de vergoeding om gesprekken af te leveren op andere netwerken (mobiele-terminatietarieven). Deze vergoedingen worden vastgesteld door de Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit (OPTA).

Volgens Patrick Meijer moeten de MVNO’s sommige gesprekken (zoals gesprekken naar mobiel) onder de kostprijs aanbieden omdat klanten gewend zijn aan relatief lage prijzen, en moeten zij het verlies op deze gesprekken compenseren met abonnementen, andere diensten en gesprekscategorieën.

Als voornaamste maatregel kan een afdekking in excessen geïmplementeerd worden om te voorkomen dat klanten die uitzonderlijk veel bellen daarmee de business case ondermijnen. MVNO’s zullen inzicht moeten krijgen in het verbruik van hun klanten. Om de juiste besluitvorming te faciliteren, moet de nadruk liggen op gegevensverzameling en analyse. Dit kan alleen bereikt worden met transparante overzichten van de kosten en het gebruik van de mobiele diensten. De kostenstructuur moet duidelijk en overzichtelijk zijn en zorgvuldig in de hand worden gehouden om de maximale marges te verkrijgen. Aan de inkomstenzijde zullen tijdige en gedetailleerde rapportages en gespreksgegevens verstrekt moeten worden zodat een MVNO inzicht kan krijgen in het gebruik en de marges van geleverde diensten.

Conclusie

Naar aanleiding van het overzicht weergegeven in dit artikel, kunnen wij concluderen dat er een verschuiving aan het plaatsvinden is in de mobiele markt als gevolg van de opkomst van MVNO’s en dat deze verschuiving zich zal voortzetten. Het MVNO-businessmodel heeft een relatief laag risico en laag investeringsniveau. De geringe toegangsbarrière in combinatie met de migratie van vaste naar mobiele telefonie en het aantal huidige applicaties beschikbaar via mobiel, maakt het aantrekkelijk voor consumenten, media en andere bedrijven om mobiele diensten als verlengstuk van hun dienstenportfolio aan te bieden. Wel kunnen wij naar aanleiding van de faillissementen van ESPN mobile en Amp’d mobile concluderen dat MVNO-businessmodellen met content als enig fundament niet rendabel lijken. Buiten content spelen prijs, affiliatie en diensten ook een belangrijke rol in het werven en behouden van klanten.

Wij hebben nichemarkten aangegeven die naar onze mening nog niet volledig aangeboord zijn en die door bestaande of nieuwe MVNO’s kunnen worden getapt. Het verder identificeren en segmenteren van verschillende affiliatiegroepen blijft ook een sterke kant van de MVNO’s. In dit artikel is een aantal haalbare mogelijkheden beschreven, die er samenvattend op neerkomen dat een duidelijker en lagere kostenstructuur nodig is, maar dat op meer dan prijs alleen gedifferentieerd zal moeten worden voor het aantrekken van nieuwe en het behouden van bestaande klanten. MVNO’s zorgen voor een betere marktsegmentatie en houden de concurrentie binnen de mobiele markt onder druk, wat uiteindelijk gunstig is voor de consument. Succesvolle MVNO’s weten niet alleen wie hun klanten zijn en hoe die klanten gebruikmaken van de verschillende diensten, maar communiceren en luisteren ook met en naar hun klanten, zodat zij meer uit het onderliggende netwerk van de mobiele operator kunnen halen dan de mobiele operator zelf.