In transitie naar nieuwe toepassingen

Interview door ir. Liesbeth Westenberg CISA, voormalig redactielid Compact

Ter introductie van het onderwerp van deze Compact hebben we aan Deborah Hofland en Hans Donkers een aantal vragen voorgelegd over het thema innovatie en technologie. Innovatie lijkt iets van elke dag en altijd. Als gevolg van de stand van de technologie echter lijkt een ander tijdperk zijn intrede te hebben gedaan. Een introductie in een vraaggesprek.

Innovatie, daar praten we toch al zo lang over. Waarom is dit dan nu weer een actueel thema?

Innovatie is in wezen natuurlijk niks nieuws. Vernieuwing is een fenomeen van alle tijd, nu is het actueel omdat organisaties in allerlei sectoren in grootschalige transities zitten. Veel van deze transities worden, vanuit wat we voorheen een technology push noemden, namelijk vanuit de nieuwe mogelijkheden die technologie biedt, vormgegeven. Deze innovaties zijn in feite de transitie naar de nieuwe organisatievormen door de inzet van technologie. De organisaties die vervolgens het best in staat zijn zich aan te passen aan de veranderde samenleving en de eisen die consumenten stellen, zijn de organisaties van de toekomst. Wij willen de lezers van Compact graag meegeven hoe organisaties daarmee omgaan.

En hoe heeft dat invloed op technology-ontwikkelingen?

In de meeste innovaties speelt technologie een enorme rol. Technologie is daarbij een katalysator, denk maar aan de wijze waarop consumenten en organisaties omgaan met de iPad, zoekmachines, internet en de smartphone. Het heeft het beeld van hoe we consumeren, hoe we zaken doen en hoe de logistieke keten eruitziet, grondig veranderd. De recente berichtgeving in de kranten en nieuwssites geven dat dan ook aan: de briefbezorging loopt achteruit, maar er worden honderden miljoenen pakketjes verzonden met in Nederland voor het eerst een recordaantal van één miljoen pakketten op één dag door PostNL. Het postbedrijf brengt bij ongeveer een op de zeven huishoudens een pakket. Zo zie je maar weer dat postverwerking een nieuwe dimensie heeft gekregen en pakketleveranciers een mooie toekomst tegemoet gaan.

Kortom, een illustratie dat we anders kopen, verkopen en de producten naar de consument brengen.

Zien jullie grote verschillen tussen sectoren of landen op dit gebied?

In de berichtgeving waar we net aan refereerden, zie je op dezelfde pagina ook het bericht dat de financiële instellingen in Nederland alle flink het mes in het personeelsbestand zetten vanwege de digitalisering binnen de financiële sector. Dat vindt dat zijn oorsprong in ons aller elektronisch bankieren, zowel privé als in het zakelijke verkeer. Ook de digitalisering van backofficeprocessen heeft een verschuiving van de personele inzet tot gevolg, al dan niet met behulp van een verplaatsing naar technologie-georiënteerde geografische gebieden. Dat laatste zie je bijvoorbeeld ook in de telecomsector, waar landen met voorheen een technologische achterstand inmiddels de ‘silicon valley’ van de telecomkennis zijn geworden. En zo zie je dat Nederland door een aantal landen op het gebied van een diepgaande technologische kennis wordt, zo niet is, ingehaald.

Ook in de gezondheidszorg en bijvoorbeeld de schoonmaakbranche kun je de trend waarnemen dat met de inzet van technologie de tijd die gespendeerd werd, dan wel wordt, aan administratieve processen afneemt en ten faveure van de kerntaak wordt ingezet. Ook wordt deze tijd wel weer ingezet door andere ‘cross-sell’ diensten aan te bieden. Bij de (rijks)overheid is digitalisering en vermindering van de kosten van administratieve processen eveneens al jaren een thema, en veel transitieprogramma’s zijn dan ook daarop gericht. Landen waar tot voor kort nog sprake was van minder stabiliteit van het computergebruik, halen die achterstand snel in. Maar niet alle: zo kost het me nog steeds moeite om een antwoord te ontvangen op een e-mail die ik gestuurd heb naar iemand in Congo omdat er nog geen stabiel (glasvezel) netwerk is. Aan mobiele telefoons echter aldaar geen gebrek. Je ziet hier weer een voorsprong in mobile dienstverlening. Overigens is dan ook interessant dat er in sommige geografische gebieden nooit sprake is geweest van vaste telefonie: die fase is als het ware overgeslagen.

De kracht van de innovatie zit hem dan ook in het ontdekken van een rol van betekenis bij de toepassing van technologie: dan kun je een ‘groei’stap prima overslaan.

Praten we allemaal de IT-leveranciers en trendsetters na die natuurlijk ook hun eigen belang hebben?

Nou, dat vind ik uiteindelijk niet. Zeker, het lijkt soms hip of een hype om innovatie als buzz-woord te gebruiken, maar feit blijft dat als er een financiering van een nieuwe technologie of idee moet worden omgezet in daden, daar altijd een bedrijfseconomische validatie achter moet zitten. De IT-leverancier belooft misschien een mooi droombeeld maar dat neemt niet weg dat de toegevoegde waarde moet worden aangetoond. Uiteindelijk gaat het er dan om dat bijvoorbeeld de inzet van technologie óf een probleem moet oplossen óf een nieuwe mogelijkheid moet creëren. Als IT-leverancier moet je dan nog steeds per probleem of per kans de markt veroveren. Het is aan de onderneming om de beste oplossingen als het ware te spotten en misschien nog wel belangrijker, om de beste of nieuwe oplossingen goed te benutten.

Is dit dan ook in geld uit te drukken of financieel te maken?

Zoals net al aangegeven moet innovatie of vernieuwing ook gefinancierd worden. Uiteindelijk is er voor de meeste innovaties een businesscase te maken. Dat laatste heb je niet alleen nodig om de financiering te rechtvaardigen, maar ook om op de invoering en toepassing te kunnen sturen. Dan zeggen we niet dat die businesscase er gelijk moet zijn: anders hadden we bijvoorbeeld nooit lampen gehad. Maar voor de inzet van nieuwe technologie, de toepassing daarvan is er wel degelijk een bedrijfseconomische rechtvaardiging. Anders verwordt innovatie al snel tot een excuus om leuke dingen te doen.

Welke modellen, methoden en technieken zien we nu veel gebruikt worden?

We gaat uit van het adagium dat innovatie van ons allemaal is. Aan de ene kant van het spectrum zie je innovaties die vanuit een verbeteringsbehoefte ontstaan. Aan de andere kant zie je innovaties die meer vanuit een ‘blue ocean’-idee worden geboren. De vraag blijft natuurlijk hoe je innovatie het best kunt organiseren. Bij sommige organisaties zie je aparte clubjes ontstaan die zich primair bezig moeten houden met innovatie. Dat doet denken aan meer traditionele research en development-clubjes. Als je in ogenschouw neemt dat veel organisaties gewend zijn aan verandering kun je je afvragen of het potentieel van de organisatie wel ten volle wordt benut. Je kunt ook de hele organisatie vragen om nieuwe ideeën te genereren, waarbij je afstapt van de idee dat je je kunt veroorloven dat goed functionerende mensen niets met innovatie van doen hebben. Misschien geen slecht idee om van af te stappen, immers innovatie is ook belangrijk voor de mensen omdat de professional zich daarmee kan ontwikkelen.

Soms lijkt het wel of innovatie een-op-een samenhangt met startup’s. Klopt dat beeld?

De kracht van de startups zit hem zeker in de challenge van het bestaande. Het blanke canvas van een startup geeft natuurlijk ruimte en veelal een cultuur die meer is ingesteld op vernieuwing, snel leren van fouten en in aangepaste vorm weer doorgaan. Dat kan een enorme stimulans geven en passen in je innovatiemix.

Wat zijn de belangrijkste take aways op dit moment rondom innovaties?

Aan de ene kant zie je enorme economische verschuivingen. Technologie en data transformeren ook in rap tempo de behoeften van consumenten en de verdienmodellen van ondernemingen. Die technologie en data veranderen in een dusdanig tempo dat we er zelfs in relatie tot innovatie een nieuwe term voor hebben: in goed Nederlands ‘technology enabled innovation’. De vraag is hierbij niet meer wie de technologie bedenkt maar wie het best de technologie kan inzetten: er is een nieuwe dimensie bij gekomen.